nevels

Hallo astrobloggers,

Zoals vorige keer beloofd, gaat dit artikel over nevels. Nevels worden ook interstellaire gaswolken genoemd, omdat het gaswolken zijn buiten ons zonnestelsel. Aangezien onder het woord ‘nevel’ veel objecten vallen, delen we nevels nog eens in zes grote groepen in.

Een nieuw lichtpuntje aan de hemel

Sterren zijn gemaakt uit gas en aangezien nevels gaswolken zijn, is dit de ideale broedplaats voor jonge sterren. Vooral in emissienevels worden vele nieuwe lichtpuntjes aan de hemel geboren. Emissienevels hebben meestal een rode kleur ten gevolge van de hoge temperatuur. Emissienevels stralen zelf licht uit. Voorbeelden van Emissienevels zijn de Orionnevel (M42) en de Langunenevel (M8).

Waar ook vaak nieuwe sterren worden geboren, is in reflectienevels. Reflectienevels zijn licht reflecterende gaswolken met een blauwe uitstraling. Een voorbeeld is M78 in het sterrenbeeld Orion.

Een laatste soort nevel waarin vaak nieuwe sterren worden geboren, zijn donkere nevels. Zoals de naam misschien al doet vermoeden stralen deze zelf geen licht uit, maar dan is de vraag hoe we ze dan kunnen zien? Donkere nevels zijn donkere gaswolken die het licht van andere lichtbronnen blokkeren, en vandaar dat ze zichtbaar zijn als donkere ‘vlek’ op een oplichtende achtergrond. Voorbeelden van deze soort nevels zijn de Paardenkopnevel en de Kolenzaknevel.

Vluchtig leventje

In het heelal leven er enkele sterren die nogal heel snel door hun leven gaan. De niet-massieve sterren hebben een gemiddelde levensverwachting van 10 miljard jaar, en bij massieve sterren is dat slechts 10 miljoen jaar. Er bestaan echter sterren die heel massief zijn en dus sowieso al niet lang leven, en bovendien nog eens hun buitenste lagen zomaar de ruimte in slingeren, waardoor ze nóg sneller aan hun einde komen. Deze sterren worden Wolf-Rayetsterren genoemd. Ze produceren in hun leven een enorme zonnewind die de buitenste gaslaag van de ster, die bestaat uit waterstof, de ruimte in blaast. Soms is deze zonnewind zelfs zo krachtig dat ze twee gaslagen weg stuwt (de waterstof- en heliumlaag). Al dat uitgestoten gas blijft dan in een groot gebied rond de ster hangen en vormt zo een Wolf-Rayetnevel. Voorbeelden hiervan zijn de helm van Thor en de sikkelnevel.

Sterren komen, sterren gaan

Sterren komen, maar sterren gaan ook weer. Wanneer een ster sterft laat ze meestal een prachtige nevel achter. Zo laten niet-massieve sterren een mooie planetaire nevel achter, en massieve sterren resulteren dan weer in een supernovarestant.

Een planetaire nevel wordt gevormd in een van de laatste fasen van een ster. Hierbij zwelt ze op tot een rode reus, waarna ze haar lagen een voor een de ruimte in blaast. Na een miljard jaar krijg je dan een prachtige planetaire nevel met een witte dwerg in de kern. Voorbeelden hiervan zijn de ringnevel (M57), halternevel (M27), Helixnevel…

Een supernovarestant is wat overblijft na een supernova. Tijden een supernova explodeert een ster ten gevolge van een inwendige implosie, waardoor het gas van de ontplofte ster de ruimte in wordt geslingerd. Wat nu overblijft is een supernovarestant met een neutronenster of zwart gat in de kern. Voorbeelden hiervan zijn de krabnevel (M1) en de sluiernevel.

Nevels zijn veel waargenomen deepsky-objecten door amateurastronomen en zijn zeker de moeite waard te bekijken. Het zijn een voor een prachtige plaatjes, neem maar eens een kijkje bij ‘astrofoto’s’.

Maxim Reckelbus :)